Nhượng quyền thương hiệu F&B đang là một từ khóa rất “hot” trên thị trường hiện nay bởi được quảng cáo là cơ hội đầu tư “vốn ít, lời nhiều” và ai cũng có thể làm được. Tuy nhiên, thực tế chỉ ra có rất nhiều “cạm bẫy” được khéo léo che đậy đằng sau vẻ bề ngoài “hào nhoáng” ấy. Người mua chỉ cần một chút lơ là và thiếu thận trọng là có thể sẽ phải nếm “trái đắng” ngay lập tức. Vậy mua nhượng quyền thương hiệu F&B tiềm ẩn những rủi ro gì? Hãy cùng tìm câu trả lời trong bài viết dưới đây!

1. Nhượng quyền thương hiệu F&B là gì?

Nhượng quyền thương hiệu (Franchising) là hình thức kinh doanh trong đó một cá nhân hay một doanh nghiệp được phép sử dụng thương hiệu/tên của sản phẩm/dịch vụ của người/tổ chức khác phục vụ cho mục đích kinh doanh. Việc nhượng quyền này thường đi kèm với một ràng buộc về tài chính, hoặc có thể là một khoản chi phí, cũng có thể là phân chia doanh thu, lợi nhuận cửa hàng theo phần trăm.

Nhượng quyền thương hiệu là hình thức kinh doanh phổ biến hiện nay, đặc biệt trong ngành kinh doanh F&B. F&B (Food and Beverage Service) có nghĩa là dịch vụ đồ ăn, thức uống, điển hình nhất là mô hình nhà hàng, quán ăn, quán cafe, trà sữa, quán nước giải khát, quầy đồ ăn,… Theo thống kê, kinh doanh thương hiệu nhượng quyền F&B có tốc độ tăng trưởng mạnh trong những năm trở lại đây. Một số thương hiệu F&B nhượng quyền nổi tiếng trên thế giới như KFC, McDonald’s, Subway,… Về thương hiệu của Việt Nam có: ToCoToCo, Highlands Coffee, Trung Nguyên E-Coffee,… 

Xem thêm: Kinh doanh nhượng quyền trà sữa – Mật ngọt hay “bẫy ruồi”?

2. Những “cạm bẫy” nguy hiểm khi mua nhượng quyền thương hiệu F&B

Thông thường khi có dự định mua nhượng quyền, chúng ta sẽ nghe đến những câu như: “Anh không cần lo đâu, toàn bộ quy trình bên em đã chuẩn hóa hết rồi”, “Mỗi tháng anh sẽ thu về lợi nhuận khoảng xx triệu, vận hành đã có em lo, anh không cần làm gì cả”. Không có gì bán dễ như bán nhượng quyền cho những người thừa tiền nhờ đánh vào tâm lý làm ít ăn nhiều, muốn “ăn sẵn” và “ăn dễ dàng”. 

Rất nhiều “cạm bẫy” trong nhượng quyền đã khéo léo được che đậy. Người mua nhượng quyền là những người “tay ngang” vào ngành, không có nhiều kiến thức và trải nghiệm. Đó là những người bỏ tiền ra để giảm thiểu rủi ro kinh doanh bằng niềm tin vào những thương hiệu “đang có vẻ thành công” trên thị trường. Nhưng nếu không cẩn thận, bạn có thể “sập bẫy” lúc nào không hay.

2.1. Rủi ro pháp lý

Không phải ngẫu nhiên mà những thương hiệu lớn, lâu năm và có đơn vị chủ quản lâu đời lại thu phí nhượng quyền cao hơn hẳn so với thị trường phổ thông. Chẳng hạn như Highlands Coffee hay Trung Nguyên Legend đều có giá nhượng quyền xấp xỉ 3 – 4 tỷ đồng. Nhưng thật là câu nói “Tiền nào của nấy” không sai. Khi có ý định mua nhượng quyền thương hiệu F&B có chi phí quá hời, hãy cẩn trọng bởi chưa chắc người bán đã sở hữu nó. Tức là, nhiều trường hợp chủ thương hiệu chưa có đủ điều kiện, giấy tờ đã thực hiện bán nhượng quyền cho người khác. 

Ví dụ tiêu biểu nhất là trường hợp của Phở Thìn. Ông Nguyễn Trọng Thìn từng nộp đơn đăng ký bảo hộ cho nhãn hiệu Phở Thìn, Phở Thìn 13 Lò Đúc nhưng vẫn trong tình trạng “đang giải quyết”. Ngoài ra, ông Đoàn Hải Trung (được gọi là “truyền nhân” của ông Thìn”) cũng từng đăng ký bảo hộ nhãn hiệu Phở Thìn và Phở VieThin 13 Lò Đúc nhưng chưa được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ. Như vậy, về mặt pháp lý, thương hiệu Phở Thìn vẫn chưa thực sự thuộc về ông Thìn hay ông Trung, và cả hai không ai là có thể bán nhượng quyền thương hiệu này cả.

Điều này đặc biệt lưu ý với những sản phẩm có tính trendy (xu hướng) ngắn hạn, chẳng hạn như mô hình mì cay, trà chanh, sữa chua trân châu,… Những thương hiệu có tuổi đời dưới 2 năm thì càng phải đặc biệt lưu ý vì phải cần tới 24 tháng Cục sở hữu trí tuệ mới cấp văn bằng bảo hộ thương hiệu cho người đăng ký. Nếu trong 24 tháng chờ được cấp văn bằng mà có người “nhận vơ” thương hiệu là của họ thì còn phải xem xét, phán xử. Bởi vậy, khi mua nhượng quyền, hãy nhớ yêu cầu bên bán cung cấp đầy đủ phần chứng nhận bảo hộ thương hiệu để tránh những rủi ro về mặt pháp lý.

2.2. Rủi ro phụ thuộc

Người mua nhượng quyền mặc dù không phải mất công suy nghĩ chiến lược kinh doanh, nhưng lại mất đi sự chủ động do phụ thuộc quá nhiều thứ vào thương hiệu mẹ. Bên bán sẽ chào mời bằng những chương trình marketing, truyền thông hấp dẫn cùng niềm tin rằng mọi thứ đều đã có trong quy trình. Thông điệp phổ biến nhất sẽ là khách đông nghịt, quán không còn chỗ chen chân. Đồng nghĩa với việc người mua chẳng cần làm gì cả, khách hàng sẽ tự xếp hàng, còn việc của chủ quán chỉ là ngồi không “đếm tiền”. Nhìn khách đông ai mà không ham! Nhưng ẩn đằng sau đó lại là sự phụ thuộc, hay nói đúng hơn là lệ thuộc. 

Tiền đầu tư của người mua nhượng quyền thương hiệu sẽ được dùng để “đặt cược” vào đội marketing của họ. Nếu đội marketing làm không tốt, người mua mất tiền, mất cửa hàng. Trong khi đó, bên bán nhượng quyền không mất gì cả, một cửa hàng đóng lại, vài cái mới lại mở ra. Với họ, chỉ đơn giản là một đối tác xin “dừng cuộc chơi”. Thật ra, khi chính chủ quán nhìn nhận ra vấn đề, nhìn vào tình trạng kinh doanh đi xuống mà muốn đưa ra phương án giải quyết cũng rất khó vì phải “xin ý kiến” của chủ thương hiệu. Vì cho dù chủ quán có đầu tư thêm tiền thì thật ra người đó đang dùng tiền túi của mình để nuôi thương hiệu của người khác. Vì vậy, trước khi mua nhượng quyền thương hiệu, đừng chỉ nhìn vào những thành công, hãy suy xét cả những trường hợp đối tác đã thất bại trước đó.

2.3. Rủi ro bị chiếm dụng vốn

Thị trường nhượng quyền ở thời điểm hiện tại bị méo mó rất nhiều do công cụ nhượng quyền bị sử dụng sai mục đích, thậm chí dùng để lừa đảo, để chiếm dụng vốn hay gọi một cách dân dã là “lùa gà”. Với tư duy: “Em tưởng làm quán ăn lãi lắm” nên không ít các mô hình ẩm thực hiện tại cũng đang lợi dụng việc “nhượng quyền” để tung ra rất nhiều cam kết trên trời. 

Nào là “Cam kết hoàn vốn trong vòng 3 tháng”, hay “Cam kết hoàn vốn trong 30 ngày”, sự thực là không có đâu. Đây có thể là con số “may mắn” của một cửa hàng tốt nhất trong số hàng chục, thậm chí là hàng trăm đối tác trong chuỗi nhượng quyền của họ. Việc lấy số tốt nhất làm định mức trung bình cho cả chuỗi thì không thể chính xác được. Và lấy con số đó ra làm “mồi câu” bán nhượng quyền thì lại càng nguy hiểm. 

Hơn nữa, người mua nhượng quyền có thể đối mặt với nguy cơ bị “chiếm dụng vốn” bằng hàng loạt các khoản phí do bên bán nhượng quyền đề ra. Rất nhiều bên thực hiện hình thức “0 đồng” là những công ty nội thất, xây dựng, cơ khí. Nói là bán “nhượng quyền” cho sang chứ thực ra họ bán chính là dịch vụ thi công, nội thất, trang trí quán hay bán xe đẩy. Kiến thức trong ngành F&B họ chẳng có gì, và dĩ nhiên sẽ chẳng hỗ trợ được gì cho người mua nhượng quyền khi kinh doanh. 

2.4. Rủi ro hiệu ứng chuỗi

Rủi ro hiệu ứng chuỗi được hiểu là khi một cơ sở gặp phải vấn đề, dẫn đến không hài lòng của khách hàng thì có thể ảnh hưởng lớn đến những cơ sở khác trong cùng thương hiệu. Bạn mua nhượng quyền, cửa hàng của bạn làm mọi thứ chuẩn chỉnh, hoạt động tốt và không có vấn đề gì xảy ra. Tuy nhiên, nếu thương hiệu mẹ xảy ra khủng hoảng truyền thông hoặc chỉ cần một cơ sở nhượng quyền khác trong chuỗi có “phốt”, cả chuỗi sẽ bị hiệu ứng xấu kéo theo. 

Trong thời đại mà các reviewer đồ ăn trên các mạng xã hội hoạt động tích cực như hiện nay, cũng như đông đảo các hội nhóm review làm “đất” để mọi người cùng “bóc phốt” thì rủi ro hiệu ứng chuỗi luôn rình rập có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Rất nhiều thương hiệu đã để xảy ra tình trạng như vậy. Chẳng hạn như trước đây đã có trường hợp các khách hàng đòi “tẩy chay” chuỗi Highlands Coffee vì quy định chỉ được ngồi 60 phút mà không thông báo trước, nếu muốn ngồi thêm thì phải gọi thêm đồ uống. Sự việc này khiến mọi người hiểu nhầm rằng tất cả các cửa hàng trong chuỗi Highlands Coffee đều yêu cầu như vậy. Sau đó, đại diện thương hiệu này đã phải lên tiếng khẳng định không có quy định này tại toàn bộ hệ thống các cửa hàng của Highlands Coffee.

2.5. Rủi ro cạnh tranh

Nhiều chủ quán hiện nay đơn giản chỉ vì nhìn thấy một cửa hàng bán món gì đó đông khách quá, thế là tìm cách mua nhượng quyền. Tuy nhiên, những gì bạn nhìn thấy cũng được người khác chú ý. Vài năm trước, ai cũng muốn đầu tư mở quán trà sữa vì nghĩ rằng thị trường này rất tiềm năng. Đơn giản như ban đầu bạn mua nhượng quyền trà sữa Ding Tea, mở cửa hàng ở Hoàng Quốc Việt. Thời điểm đó có ít cửa hàng trà sữa nên bạn bán cũng đắt hàng. Nhưng “mật ngọt thì ruồi nhiều”, chỉ cần vài tháng sau, xung quanh trên con phố đó sẽ xuất hiện các quán trà sữa nào TocoToco, nào BobaPop, Royal Tea,… mọc lên như nấm sau mưa. Khi ấy, mức độ cạnh tranh phải nói là vô cùng căng thẳng, chỉ cần sơ suất là khách hàng sẽ rời bỏ bạn để đến với cửa hàng khác. 

Hơn nữa, cạnh tranh với “thù ngoài” chưa xong thì “giặc trong” đôi khi cũng tạo sức ép khủng khiếp. Tất nhiên, không phải tất cả các thương hiệu nhượng quyền đều gây ra sự cạnh tranh giữa các đối tác. Chỉ một số thương hiệu bán nhượng quyền tràn lan mà không có quy định về khoảng cách giữa các cửa hàng thì có thể dẫn đến tình trạng mật độ giữa các quán trở nên quá dày. Nhượng quyền thương hiệu Mixue là ví dụ tiêu biểu cho trường hợp này. Việc Mixue đẩy mạnh bán nhượng quyền thương hiệu phần nào đã gây loãng hệ thống do có quá nhiều cửa hàng trong cùng một khu vực. Khi quy mô và tốc độ bán nhượng quyền phát triển quá nhanh, đặc biệt là ở thị trường Hà Nội khi cứ đi 100 – 200m là có một cửa hàng Mixue thì các đối tác vô tình sẽ “tranh giành” khách của nhau. 

Trên đây là những “cạm bẫy” nguy hiểm mà người mua nhượng quyền thương hiệu F&B có thể mắc phải. Để tránh “sa lầy”, hãy tỉnh táo lựa chọn thương hiệu và đối tác uy tín lâu năm trên thị trường, đồng thời sản phẩm cũng có tính bền vững để đảm bảo an toàn khi quyết định kinh doanh nhượng quyền.